P.V: Xin ông cho biết bệnh đậu mùa khỉ là gì? bệnh thường gặp ở đâu? Mức độ nguy hiểm và dự báo tình hình bệnh trên địa bàn tỉnh Yên Bái như thế nào?

Bác sĩ Lại Mạnh Hùng: bệnh đậu mùa khỉ là một bệnh do vi rút đậu mùa khỉ gây ra, bệnh được phát hiện lần đầu tiên ở những đàn khỉ được nuôi để nghiên cứu vào năm 1958. Sau đó, bệnh mới được phát hiện ở người vào năm 1970 tại Congo, bệnh này có thể lây từ động vật sang người và lây truyền giữa người với người. 

bệnh đậu mùa khỉ thường thấy ở Trung Phi và Tây Phi nơi có nhiều rừng nhiệt đới và nơi các loài động vật có thể mang vi rút thường sinh sống. Người mắc bệnh đậu mùa khỉ thỉnh thoảng cũng được ghi nhận ở các nước khác ngoài Trung Phi và Tây Phi, sau khi di chuyển từ các khu vực có bệnh đậu mùa khỉ lưu hành.

Về mức độ nguy hiểm của bệnh, trong hầu hết các trường hợp, triệu chứng của bệnh tự mất đi trong vòng vài tuần nhưng ở một số người, chúng có thể dẫn đến các biến chứng nhiễm trùng da, viêm phổi, lú lẫn, nhiễm trùng mắt… thậm chí là t‌ử von‌g. 

Trẻ sơ sinh, trẻ em, phụ nữ có thai, người có bệnh nền, người suy giảm miễn dịch có nguy cơ diễn biến nặng hơn và có thể t‌ử von‌g khi mắc. 

Tại Yên Bái, nguy cơ lây nhiễm đối với toàn cộng đồng là thấp vì bệnh đậu mùa khỉ không được coi là có tính truyền nhiễm cao vì phải có tiếp xúc vật lý gần gũi với người có nguy cơ làm lây nhiễm như tiếp xúc da... để gây lây nhiễm giữa người với người. 

Tuy nhiên, mọi người không chủ quan, lơ là, phải nâng cao nhận thức và thực hiện phòng, chống bệnh theo các khuyến cáo của Bộ Y tế giúp ngăn chặn sự lây truyền của bệnh.

P.V: Cơ chế lây truyền của bệnh đậu mùa khỉ như thế nào? Triệu chứng là gì và đối tượng nào có nguy cơ mắc bệnh thưa ông?

Bác sĩ Lại Mạnh Hùng: bệnh đậu mùa khỉ có thể lây sang người khi có tiếp xúc với động vật nhiễm bệnh, vật chủ, bao gồm động vật gặm nhấm và động vật linh trưởng. Người mắc bệnh có nguy cơ làm lây nhiễm trong thời gian có triệu chứng, thông thường là từ 2 - 4 tuần. 

bệnh có thể lây từ người sang người khi tiếp xúc gần, lây qua vết thương, dịch c‌ơ th‌ể, giọt bắn và qua tiếp xúc với các vật dụng bị nhiễm mầm bệnh như chăn, ga, gối, đệm, quần áo, khăn mặt hoặc vật dụng khác như dụng cụ ăn, bát đĩa bị nhiễm vi rút do tiếp xúc với  người nhiễm. 

Vi rút cũng có thể làm lây bệnh từ người đang có thai sang bào thai qua rau thai hoặc từ cha mẹ nhiễm bệnh sang con trong hoặc sau khi sinh do tiếp xúc trực tiếp da với da. Hiện chưa rõ người không có triệu chứng có thể làm lây bệnh hay không.

Triệu chứng điển hình của bệnh gồm: sốt, đau đầu dữ dội, đau cơ, đau lưng, giảm năng lượng, sưng hạch và phát ban hoặc tổn thương da. Thường bắt đầu với 1 - 3 ngày khởi sốt, tổn thương da có thể phẳng hoặc hơi nổi, chứa dung dịch trong hoặc hơi vàng và sau đó có thể đóng vảy, khô và rụng vảy. Số lượng tổn thương da trên một người có thể dao động từ một vài cho đến vài nghìn nốt. Ban có xu hướng tập trung ở mặt, lòng bàn tay và lòng bàn chân, các tổn thương này cũng có thể gặp ở miệng, bộ phận và mắt. Triệu chứng điển hình thường kéo dài từ 2 - 4 tuần và tự biến mất mà không cần điều trị. 

Bất cứ ai có tiếp xúc gần gũi với người có triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ, hoặc với động vật nhiễm bệnh đều có nguy cơ nhiễm bệnh cao. Người đã tiêm vắc xin ngừa đậu mùa có nhiều khả năng được bảo vệ ở mức độ nhất định nhưng vẫn cần thực hiện các biện pháp phòng, chống để bảo vệ bản thân và người khác. Trẻ sơ sinh, trẻ em và người có bệnh nền, người suy giảm miễn dịch có thể có nguy cơ diễn biến nặng hơn và t‌ử von‌g do bệnh đậu mùa khỉ. Cán bộ y tế cũng có nguy cơ cao do phơi nhiễm vi rút trong thời gian dài.

P.V: Xin ông cho biết, người bệnh cần phải làm gì khi mắc bệnh và phương pháp điều trị như thế nào? Ông đưa ra khuyến cáo gì để người dân không hoang mang, lo lắng?

Bác sĩ Lại Mạnh Hùng: Khi có triệu chứng hoặc đã tiếp xúc gần với một người mắc bệnh hãy liên hệ với cán bộ y tế để xin tư vấn, xét nghiệm và được chăm sóc y tế. Nếu có thể, hãy tự cách ly và tránh tiếp xúc gần với người khác. Hãy rửa tay thường xuyên và thực hiện các bước liệt kê trên đây để bảo vệ người khác khỏi nhiễm bệnh. Cán bộ y tế sẽ lấy mẫu để xét nghiệm cho bạn để bạn có thể được chăm sóc phù hợp.

Khuyến cáo phòng chống dịch đậu mùa khỉ: tránh tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh đậu mùa, thường xuyên rửa tay sạch bằng xà phòng và các dung dịch sát khuẩn thông thường; che miệng khi ho, hắt hơi; người có các triệu chứng của trường hợp nghi ngờ, cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời; người có các triệu chứng của trường hợp nghi ngờ cần chủ động tự cách ly và tránh quan hệ ; người xác định mắc bệnh phải được cách ly y tế đến khi điều trị khỏi bệnh...

P.V: Dự báo thời gian tới, bệnh có diễn biến khó lường, để chủ động giám sát kịp thời, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã tham mưu cho tỉnh triển khai các biện pháp phòng bệnh như thế nào thưa ông?

Bác sĩ Lại Mạnh Hùng: Để chủ động, giám sát phát hiện các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã tham mưu cho Sở Y tế ban hành văn bản chỉ đạo các đơn vị y tế tuyến tỉnh, trung tâm y tế tuyến huyện tăng cường giám sát, phát hiện sớm các trường hợp mắc hoặc nghi mắc bệnh tại các cơ sở y tế, đặc biệt các trường hợp nhập cảnh về từ các quốc gia đang lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ. 

Đồng thời, thực hiện lấy mẫu bệnh phẩm xét nghiệm các trường hợp mắc hoặc nghi mắc gửi về Trung tâm Kiểm soát bệnh tật để gửi mẫu chẩn đoán xác định. Chỉ đạo trạm y tế xã, phường, thị trấn tăng cường giám sát các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh. Tuyên truyền cho người dân hiểu, nhận thức về bệnh đậu mùa khỉ, hướng xử trí khi nghi ngờ mắc bệnh và một số biện pháp phòng, chống dịch tạm thời theo khuyến cáo của Bộ Y tế.

P.V: Xin trân trọng cảm ơn ông!

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), từ ca bệnh đậu mùa khỉ đầu tiên phát hiện tại Anh ngày 13/5/2022, tính đến ngày 30/5/2022, thế giới đã ghi nhận hơn 200 trường hợp mắc bệnh, 117 trường hợp nghi ngờ tại hơn 20 quốc gia và chưa ghi nhận trường hợp t‌ử von‌g.

Các ca bệnh được phát hiện đều không có tiền sử đi về từ vùng có dịch và các quốc gia ghi nhận ca bệnh chưa từng lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ trước đây.

Các trường hợp mắc bệnh được xác định là bị nhiễm vi rút đậu mùa khỉ chủng Tây Phi và có đặc điểm giống chủng vi rút lây truyền từ Nigeria sang một số quốc gia năm 2018, 2019. WHO dự báo dịch bệnh đậu mùa khỉ sẽ tiếp tục gia tăng số trường hợp mắc trong thời gian tới.